In onderstaande gevallen wordt kort omschreven wie wat erft volgens de wet zonder rekening te houden met afwijkende huwelijksbepalingen of een testament.
Het aandeel dat de partner van de overledene erft hangt af of de overledene andere erfgenamen – kinderen – nalaat.
Als de overledene kinderen heeft, erft de partner het vruchtgebruik van de volledige nalatenschap (in deze nalatenschap zit dus ook het aandeel van de overledene in de huwelijksgoederen).
Indien de overledene geen kinderen heeft maar enkel ouders, (stief)broers en -zussen nalaat dan erft de partner de volle eigendom van de huwelijksgoederen en het vruchtgebruik van de eigen goederen.
Zijn er geen kinderen, ouders, (stief)broers en -zussen dan erft de partner de volle eigendom van de volledige nalatenschap.
Volgens de huidige wetgeving hebben de kinderen in de nalatenschap van hun ouders steeds recht op een hun reservatair erfdeel.
De erflater (overledene) zal bij testament daarom het reservatair erfdeel van zijn kinderen moeten respecteren. De erflater kan dan ‘slechts’ een deel van zijn vermogen vrij legateren zonder dat de kinderen hierop aanspraak kunnen maken. Dit deel noemt men het beschikbaar deel.
Indien de overledene 1 kind heeft, bedraagt het beschikbaar deel ½ van zijn nalatenschap. Het enigste kind heeft recht op zijn reservatair erfdeel ten belopen van 1/2de van de nalatenschap.
Zijn er 2 kinderen dan is het beschikbaar deel 1/3de. Ieder kind heeft recht op 1/3de van nalatenschap.
Bij 3 of meer kinderen is het beschikbaar deel steeds 1/4de. Het reservatair erfdeel van alle kinderen tezamen is 3/4de zodat zij hiervan ieder een gelijk deel ontvangen. Bij 3 kinderen is dit ieder 1/4de , bij 4 kinderen is dit 3/16, bij 5 kinderen is dit 3/20 enz.
Respecteert de erflater het reservatair erfdeel van zijn kinderen niet dan zullen de kinderen recht hebben op inkorting zodat zij alsnog hun reservatair erfdeel ontvangen.
Let wel als de overledene ook een partner nalaat dan behoudt deze steeds zijn/haar vruchtgebruik op de nalatenschap, zie Wat erft de partner van de overledene?
Broers en zussen erven van de overledene indien de overledene geen kinderen nalaat. Zij erven ieder voor een gelijk deel met uitzondering van stiefbroers of -zussen.
Stiefbroers of -zussen erven slechts de helft van wat een ‘gewoon’ broer of zus erf.
Indien de overledene geen kinderen of (stief)broers, (stief)zussen nalaat erven de ((over)groot)ouders of ieder de helft.
Zijn er toch (stief)broers of -zussen dan erven zij de helft en de andere helft komt toe aan de ouders. Indien enkel vader of moeder nog leeft, erft deze 1/4de en 3/4de komt toe aan de (stief)broers of -zussen.
Zie Wat erft de partner van de overledene? en definitie van partner.
Als de overledene geen kinderen, ouders, (stief)broers en -zussen nalaat zal de nalatenschap in twee gelijke delen verdeeld worden waarbij iedere helft verdeeld wordt onder de erfgenamen van enerzijds moederszijde en anderzijds vaderszijde.
Iedere helft wordt dan per zijde verdeeld en de erfgenaam die in de dichtste graad staat, erft.
Erfgenamen die in een gelijke graad staan erven ieder voor een gelijk deel en kinderen van vooroverleden erfgenamen erven per staak.
Het kan dus zijn dat langs vaderzijde grootvader de helft erft en langs moederszijde 4 neven en nichten de andere helft erven.